Διδακτική Μεθοδολογία του μαθήματος της Ιστορίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (με εφαρμογές)

Επιστημολογικά θέματα Ιστορίας και Ιστοριογραφίας. Από την επιστήμη της Ιστορίας στη σχολική Ιστορία. Γενικοί και ειδικοί σκοποί του μαθήματος. Επιλογή περιεχομένων διδασκαλίας, διάταξη και οργάνωσή τους (προγράμματα σπουδών και αναλυτικά προγράμματα). Η χρήση των πηγών στη διδασκαλία. Ανάλυση και ερμηνεία πηγών. Στρατηγικές διδασκαλίας και μάθησης με τη χρήση πηγών. Η χρήση των ΤΠΕ στη διδασκαλία της Ιστορίας. Αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα της Ιστορίας.

Στόχοι Μαθήματος

  Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών/-τριών με τις βασικές έννοιες της ιστοριογραφίας και τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας στο σχολείο, καθώς και η ανάπτυξη μεθοδολογικών εργαλείων για τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου του μαθήματος στο πλαίσιο του σύγχρονου σχολικού περιβάλλοντος.   Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αναμένεται ότι θα είναι σε θέση: να γνωρίσουν τα βασικά επιστημολογικά ζητήματα που αφορούν τη φύση της ιστορικής επιστήμης, σε συσχέτιση πάντα με τις ιστοριογραφικές σχολές, δηλαδή τι είναι ιστορία και τι ιστορικό γεγονός, πώς μετουσιώνεται το παρελθόν σε ιστορία, ποιες είναι οι σχέσεις μεταξύ ιστορίας και μνήμης, ποιες είναι δομικές έννοιες της ιστορικής επιστήμης (αιτιότητα και αιτιακές σχέσεις, ιστορικοί χρόνοι, αντικειμενικότητα, γενικεύσεις, αξιολογικές κρίσεις κ.λπ.), να γνωρίσουν τα κύρια ζητήματα που συνδέονται με τις λειτουργίες και τις χρήσεις της Ιστορίας (ιδεολογικές χρήσεις της ιστορίας, κανονιστικές και επιστημονικές λειτουργίες, χειραγώγηση της μνήμης), να γνωρίσουν τα είδη, τις μορφές και την ποικιλία των ιστορικών πηγών και να εξοικειωθούν με τις μεθόδους για την κριτική προσέγγιση, τη συστηματική ανάλυση και τη διδακτική αξιοποίησή τους, να γνωρίσουν τα προβλήματα και τους προβληματισμούς που συνδέονται με τη σύνταξη των αναλυτικών προγραμμάτων (curricula) Ιστορίας, κυρίως σε σχέση με την επιλογή, τη διάταξη και τη διάρθρωση της ύλης, καθώς και τους σκοπούς διδασκαλίας και τους διδακτικούς / μαθησιακούς στόχους, να κατανοήσουν τις βασικές λειτουργίες των διδακτικών εγχειριδίων (ΔΕ) Ιστορίας, καθώς και άλλου διδακτικού υλικού, να κατανοήσουν τα βασικά θέματα και προβλήματα που αφορούν τη γνωστική ανάπτυξη των μαθητών και που επηρεάζουν σημαντικά τους τρόπους σκέψης και τις διαδικασίες μάθησης, σε στενή συσχέτιση με το μάθημα της Ιστορίας, να γνωρίσουν και να εφαρμόσουν σύγχρονες στρατηγικές και τεχνικές για τη διδασκαλία του μαθήματος (βασικές αρχές, σχεδιασμός – προγραμματισμός – οργάνωση της διδασκαλίας, διατύπωση διδακτικών στόχων και διαμόρφωση μαθησιακών δραστηριοτήτων, επιλογή διδακτικών μέσων κ.λπ.), καθώς και να αντιληφθούν τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που παρέχονται για ιστορική μάθηση και έξω από το σχολείο («δημόσια ιστορία», όπως μουσεία, ιστορικοί τόποι, τηλεόραση, κινηματογράφος κ.λπ.), να γνωρίσουν και να εφαρμόσουν σύγχρονες μορφές και τεχνικές για την αξιολόγηση των μαθητών και της διδασκαλίας στο μάθημα της Ιστορίας.

Προαπαιτούμενες Γνώσεις

Γενικές προαπαιτούμενες γνώσεις και πιθανή προετοιμασία για παρακολούθηση του μαθήματος: το μάθημα προσφέρεται σε φοιτητές μεγάλων εξαμήνων (κυρίως 7ου και 8ου), οι οποίοι έχουν ήδη παρακολουθήσει το μάθημα της  Σχολικής Παιδαγωγικής Ι (Ο θεσμός του Σχολείου), της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας και της Σχολικής Παιδαγωγικής ΙΙ (Διδασκαλία και Προγράμματα Σπουδών) Κωδικοί: ΣΧΠ Ι 400, ΕΨ 900, ΣΧΟΠ ΙΙ 400.

Περιεχόμενα

1. Επιστημολογικά ζητήματα της Ιστορίας Ι: ορισμοί ιστορίας και ιστορικού γεγονότος, φύση ιστορικών πηγών, σχέσεις παρελθόντος και ιστορίας, σχέσεις μνήμης και ιστορίας, σχέσεις παρελθόντος – παρόντος – μέλλοντος, ιδεολογικές χρήσεις της ιστορίας. 2. Επιστημολογικά ζητήματα της Ιστορίας ΙΙ: δομικές ιστορικές έννοιες (αιτιότητα και αιτιακές σχέσεις, ιστορικοί χρόνοι, δομές και διάρκεια, συνέχειες και ασυνέχειες, ιστορικές τομές και περιοδολόγηση, το πρόβλημα της αντικειμενικότητας, γενίκευση και αξιολογική κρίση), ιστοριογραφικές οπτικές. 3. Κατηγορίες και είδη ιστορικών πηγών: γραπτές, παραστατικές, ηχητικές, μεικτές. Κριτική προσέγγιση και ανάλυση γραπτών πηγών. 4. Κριτική προσέγγιση και ανάλυση εικαστικών έργων, φωτογραφιών, σκίτσων – αφισών – γελοιογραφιών 5. Κριτική προσέγγιση και ανάλυση χαρτών, διαγραμμάτων, κινηματογραφικών και τηλεοπτικών πηγών, ηχητικών πηγών, μουσείων – ιστορικών τόπων – μνημείων, προφορικών πηγών 6. Αναλυτικά Προγράμματα Ιστορίας: είδη ΑΠ, επιλογή – διάταξη – διάρθρωση ύλης. Σκοποί διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας, ταξινομίες και διατύπωση διδακτικών στόχων. Διδακτικά Εγχειρίδια Ιστορίας: τύποι, λειτουργίες, τρόποι αξιοποίησης στην τάξη, σύγκριση με ΔΕ άλλων χωρών. Η αφήγηση στα ΔΕ της Ιστορίας.  Άλλα διδακτικά μέσα: φάκελος υλικού, Τεχνολογίες Επικοινωνίας και Πληροφορίας (ΤΠΕ). 7. Η διδακτική μεθοδολογία και η ιστορική σκέψη των μαθητών 8. Στρατηγικές διδασκαλίας με τη χρήση ιστορικών πηγών: στοχοθετική στρατηγική, στρατηγική με στόχο τη γλωσσική ανάπτυξη, στρατηγική με στόχο την ανάπτυξη της χρονολογικής σκέψης, ερευνητική στρατηγική (ο μαθητής ως ερευνητής ή ντέντεκτιβ), στρατηγική για την ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης. 9. Στρατηγικές με έμφαση στην πολυπρισματικότητα, την επίλυση προβλημάτων, τη διαθεματικότητα, την προσέγγιση συγκρουσιακών θεμάτων και την πολυπολιτισμικότητα. 10. Οργάνωση επισκέψεων σε χώρους πολιτισμικής/ ιστορικής αναφοράς. Γνωστικές και βιωματικές στρατηγικές για τη διδακτική αξιοποίηση μουσείων, καταλοίπων του υλικού πολιτισμού, μνημείων και ιστορικών τόπων. 11. Η αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα της Ιστορίας: παραδοσιακές και εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης. Περιεχόμενα προφορικής και γραπτής αξιολόγησης. Τεχνικές ερωτήσεων. 12. Σχέδιο / σενάριο μαθήματος: βασικές αρχές και παραδείγματα 13. Συνόψιση μαθησιακών εμπειριών. Αξιολόγηση μαθήματος.