Κοινωνική Λαογραφία

Το μάθημα αυτό εισάγει τους φοιτητές στη μελέτη και ανάλυση διαφόρων όψεων της οργάνωσης της ελληνικής κοινωνίας και του λαϊκού της πολιτισμού. Παρουσιάζονται και συζητούνται στην τάξη θεωρίες, θέματα και παραδείγματα προερχόμενα από την ελληνική αστική και αγροτική κοινωνία και από την ελληνική διασπορά. Εφαρμόζεται ολιστική, πολυτοπική και συγκριτική προσέγγιση στη μελέτη του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού, εστιάζοντας στις συνέχειες και τις ασυνέχειές του. Ειδικότερα, το μάθημα εξετάζει τις υλικές, κοινωνικές και συμβολικές διαστάσεις της οικογένειας και του σπιτιού, της συγγένειας, της γειτονιάς, της ζωής στην πόλη, των πολιτιστικών συλλόγων και των κοινωνικών τάξεων και ομάδων. Επίσης, μελετά έθιμα και τελετουργίες του κύκλου της ζωής και του κύκλου του χρόνου, όσον αφορά στις αξίες, τις πρακτικές και τα σύμβολά τους, και στους μετασχηματισμούς τους στον χρόνο.

Στόχοι Μαθήματος

Το μάθημα αυτό εισάγει τους φοιτητές στη μελέτη και ανάλυση διαφόρων όψεων της οργάνωσης της ελληνικής κοινωνίας και του λαϊκού της πολιτισμού.  Παρουσιάζονται και συζητούνται στην τάξη θεωρίες, θέματα και παραδείγματα προερχόμενα από την ελληνική αστική και αγροτική κοινωνία και από την ελληνική διασπορά.  Εφαρμόζεται ολιστική, πολυτοπική και συγκριτική προσέγγιση στη μελέτη του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού, εστιάζοντας στις συνέχειες και τις ασυνέχειές του. Ειδικότερα, το μάθημα εξετάζει τις υλικές, κοινωνικές και συμβολικές διαστάσεις της οικογένειας και του σπιτιού, της συγγένειας, της γειτονιάς, της ζωής στην πόλη, των πολιτιστικών συλλόγων και των κοινωνικών τάξεων και ομάδων.  Επίσης, μελετά έθιμα και τελετουργίες του κύκλου της ζωής και του κύκλου του χρόνου, όσον αφορά στις αξίες, τις πρακτικές και τα σύμβολά τους, και στους μετασχηματισμούς τους στον χρόνο.

Προαπαιτούμενες Γνώσεις

-

Περιεχόμενα

Ενότητα 1. Ιστορία και μεθοδολογία της ελληνικής Λαογραφίας. Η έρευνα της συνέχειας και η ιστορικότητα των λαογραφικών φαινομένων.Ενότητα 2. Παιδαγωγικές εφαρμογές της Λαογραφίας. Η Μάθηση μέσω Σχεδιασμού στη διδασκαλία του λαϊκού πολιτισμού στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.Ενότητα 3. Υλικός πολιτισμός, σύμβολα, ταυτότητα. Η πολιτισμική βιογραφία των αντικειμένων μέσα από το παράδειγμα της κολαΐνας της Ολύμπου Καρπάθου. Ενότητα 4. Μετασχηματισμοί του λαϊκού πολιτισμού. Επιβίωση, αναβίωση εθίμων και φολκλορισμός. Το παράδειγμα του εθιμικού δρωμένου «Έξω ψύλλοι, ποντικοί» (Δάρα Αρκαδίας). Ενότητα 5. Οι διαβατήριες τελετουργίες μέσα από τα παραδείγματα της γέννησης, της βάφτισης και του θανάτου. Ενότητα 6. Ο θάνατος ως διαβατήρια τελετουργία. Ενότητα 7. Εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση.. Γενιά, κοινότητα και ταυτότητα στη διασπορά. Ενότητα 8. Μετανάστευση και διασπορά. Το παράδειγμα των Καστελλοριζιών της Αυστραλίας. Η διατήρηση και η μεταβίβαση της ταυτότητας στις διασπορικές γενιές. Ενότητα 9. Ιστορία και μεθοδολογία της ελληνικής Λαογραφίας. Οι έννοιες «λαός» και «λαϊκός» καη η διεύρυνσή τους στην επιστήμη της Λαογραφίας. Ενότητα 10. Η αστική λαογραφία και ο ρόλος των πολιτιστικών συλλόγων στη διατήρηση και τη μεταβίβαση της ταυτότητας. Ενότητα 11. Λαογραφία και τεχνολογία. Η σχέση του λαϊκού ανθρώπου με τη μηχανή. Ενότητα 12. Λαογραφία και διαδίκτυο. Ψηφιακό παιχνίδι και διαδικτυακοί τόποι μνήμης. Ενότητα 13. Οικονομικές και συμβολικές διαστάσεις του γάμου. Η τελετουργική σιωπή της νύφης, η προίκα και η εξαγορά. Ενότητα 14. Λαογραφία και Λογοτεχνία. Η σιωπή, το γέλιο και το κλάμα σε διαβατήρια έθιμα και σε παραμύθια. Ενότητα 15. Έννοιες και θεωρίες ταυτότητας και ετερότητας. Εθνοτοπικές ταυτότητες και ο μετασχηματισμός τους στη διασπορά.  Ενότητα 16. “Homo urbanus”: Ο άνθρωπος της πόλης σε σχέση με τον άνθρωπο της υπαίθρου.  Ενότητα 17. Τοπωνύμια και τόποι μνήμης. Αποτυπώσεις του χρόνου στον χώρο. Ενότητα 18. Κοινωνική κατασκευή και συμβολική οριοθέτηση του χώρου. Η λογική του ελληνικού τοπίου. Σχέσεις ανθρώπων και ζώων στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό.  Ενότητα 19. Παιδαγωγικά μοντέλα μάθησης και το καινοτόμο μοντέλο της Μάθησης μέσω Σχεδιασμού. Ενότητα 20. Διδακτική της Λαογραφίας στο διαδίκτυο. Παραδείγματα σχεδίων διδασκαλίας όψεων λαϊκού πολιτισμού και προφορικής ιστορίας από εργασίες φοιτητριών των Τμημάτων Φιλολογίας και Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας. Ενότητα 21. Λαογραφία και Παιδαγωγική. Μετασχηματισμοί των επιστημών και διεπιστημονικές ανταλλαγές στην εξελικτική τους πορεία.