Σπουδές φύλου και παιδική Λογοτεχνία

Στο τέλος της δεκαετίας του ’60 άρχισε να διαμορφώνεται στους κόλπους των λογοτεχνικών σπουδών η φεμινιστική κριτική, η οποία και επέφερε, γενικότερα, σημαντικές αλλαγές στη θεωρία και κριτική της λογοτεχνίας: κλόνισε το αυτονόητο, ότι δηλαδή ο αναγνώστης, ο συγγραφέας και ο κριτικός της Δυτικής Λογοτεχνίας είναι γένους αρσενικού. Aντίθετα, έδειξε ότι οι γυναίκες κριτικοί και αναγνώστριες έχουν διαφορετικές αντιλήψεις και προσδοκίες για τη λογοτεχνική εμπειρία και ακόμη ότι έχουν ενδιαφέρουσες ιστορίες να πουν σχετικές με τη δική τους κουλτούρα. H φεμινιστική κριτική, είτε επιλέγοντας να δείξει τις λογοτεχνικές αναπαραστάσεις των διαφορών κατά φύλο είτε σχηματοποιώντας τους τρόπους με τους οποίους τα λογοτεχνικά είδη κουβαλούν αξίες αντρικές ή γυναικείες είτε δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι είχε αποκλεισθεί η γυναικεία άποψη από τη θεωρία και κριτική της λογοτεχνίας, κατάφερε πάντως να καταστήσει το "γένος" ή κοινωνικό φύλο (gender) βασική κατηγορία στη διαδικασία της λογοτεχνικής ανάλυσης. Mέσα από αυτή την οπτική, θα προσπαθήσουμε στο μάθημα αυτό να εξετάσουμε τις απεικονίσεις του γυναικείου φύλου σε κείμενα λογοτεχνικά, κυρίως σε αυτά που απευθύνονται σε μικρές ηλικίες, διότι τότε είναι πολύ πιο καθοριστικές οι επιρροές για τη διαμόρφωση της ταυτότητας του φύλου, αλλά περιστασιακά και σε κείμενα για ενηλίκους. Δηλαδή, κείμενα που εμπεριέχονται στα αναγνωστικά του (δημοτικού) σχολείου, παραμύθια λαϊκά και διασκευασμένα/έντεχνα παραμύθια που αποσκοπούν σε (επιτυχημένες ή μη) ανατροπές των στερεοτύπων για τα φύλα, λογοτεχνικά κείμενα για παιδιά, λογοτεχνικά κείμενα για ενηλίκους.

Στόχοι Μαθήματος

Το μάθημα αυτό προσπαθεί να δείξει στους φοιτητές ότι πίσω από απλές φαινομενικά ή πραγματικά λογοτεχνικές ιστορίες για παιδιά κρύβονται ιδεολογίες και μπορεί να υπάρχουν ιδεολογικοί μηχανισμοί χειραγώγησης του αναγνώστη. Η έμφαση εδώ δίνεται στον τρόπο απεικόνισης των έμφυλων διαφορών. Συνεπώς δια του μαθήματος η βασική επιδίωξη είναι η καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας του φοιτητή κατά την ανάγνωση των κειμένων είτε απευθύνονται σε παιδιά είτε σε ενηλίκους. Ειδικότερη επιδίωξη είναι η ευαισθητοποίησή τους σε ζητήματα φύλου. Επίσης επιδιώκεται η ανάγνωση όσο γίνεται περισσότερων και ποικίλων παιδικών λογοτεχνικών ιστοριών που μέσα από τη λογοτεχνικότητα αναδεικνύουν τις έμφυλες διαστάσεις. Επιμέρους στόχοι αποτελούν η εφαρμογή της γνώσης στην πράξη, η αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών, η προσαρμογή των μαθητών σε νέες καταστάσεις, η συγγραφή αυτόνομης εργασίας σε διεπιστημονικό περιβάλλον. Ακόμη, η παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα, η επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου, η άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής.

Προαπαιτούμενες Γνώσεις

Καλό θα είναι, αλλά όχι υποχρεωτικό, να έχουν παρακολουθήσει το μάθημα «Το παιδί ως αναγνώστης». Κωδικός: δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη στο νέο πρόγραμμα σπουδών Σύνδεσμος: http://www.nured.auth.gr/dp7nured/?q=el/node/157. 

Περιεχόμενα

Εισαγωγή στις Σπουδές Φύλου όπως αυτές εφαρμόζονται στη Παιδική Λογοτεχνία. Δυο σημαντικές Ελληνίδες συγγραφείς και πως διαχειρίζονται τη γυναικεία ταυτότητα: Ελισάβετ Μουτζάν - Μαρτινέγκου και η αυτοβιογραφία της. Η γυναικεία ταυτότητα στο έργο της Π. Δέλτα. Η φεμινιστική κριτική των λαϊκών παραμυθιών. Μετα-αφηγήσεις/διασκευές λαϊκών παραμυθιών και γυναικεία πρότυπα Έντεχνα παραμύθια και γυναικείο φύλο Φεμινιστικό μυθιστόρημα για παιδιά Το αντρικό φύλο