Η Μικροκοινωνιολογία της Καθημερινής Ζωής [open]

Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου Η μικρο-κοινωνιολογία της καθημερινής ζωής θα προσεγγιστούν θεωρητικά και εμπειρικά ζητήματα που σχετίζονται με την ικανότητα διείσδυσης και πρακτικής χρήσης της κοινωνιολογικής οπτικής στον κόσμο της πρακτικής καθημερινότητας. Ως εκ τούτου, η έμφαση θα αποδοθεί στο υποκειμενικό νόημα που τα κοινωνικά υποκείμενα αποδίδουν στη δράση τους και στους τρόπους που «επιτελούν» τις ρουτίνες της καθημερινής ζωής. Αυτό το δι-υποκειμενικό νόημα με το οποίο οι κοινωνικοί δρώντες επενδύουν, και στη συνέχεια, αντικειμενοποιούν τις πράξεις τους θα τοποθετηθεί στα ιστορικά του συμφραζόμενα, δηλαδή θα ιστορικοποιηθεί. Η καθημερινότητα των ανθρώπων φαίνεται να αποτελεί έναν προνομιακό εμπειρικό τόπο κοινωνιολογικής εργασίας Αυτό φαίνεται να συμβαίνει στο βαθμό που στο «εδώ και τώρα» της κοινωνικής ζωής συντελούνται μια σειρά από δια-δράσεις, οι οποίες παραπέμπουν τόσο σε μια πολύπλοκη «τεχνογνωσία της καθημερινότητας» όσο και σε ζητήματα ευρύτερης θεωρητικής τάξεως. Με αφετηρία τα αναλυτικά εργαλεία διαφόρων θεωρητικών ρευμάτων όσο και την εμπειρική παρατήρηση, θα θεματοποιηθούν ζητήματα όπως η «γραμματική και το συντακτικό της καθημερινής επικοινωνίας» καθώς και το ιδιόλεκτο, τα «τεχνάσματα» και οι ορισμοί που μετέρχονται οι διάφορες κοινωνικές ομάδες για να υπερβούν ή να διαχειριστούν θεσμικούς περιορισμούς και δομικούς καταναγκασμούς. Η καθημερινή ζωή ενέχει ένα ενδεχομενικό, εύθραυστο, απρόβλεπτο και πολυδιάστατο χαρακτήρα ακριβώς διότι εδράζεται σε θεσμικές και δομικές σταθερές, οι οποίες με τη σειρά τους δεν αποτελούν «απολιθωμένες και ακίνητες» πραγματικότητες. Μετά το τέλος των διαλέξεων του διδάσκοντα και των παρουσιάσεων των συμμετεχόντων, οι φοιτητές/τριες αναμένεται να έχουν, στο μέτρο του δυνατού, εξοικειωθεί τόσο με τις κοινωνικές σχέσεις που δημιουργούνται σε επιμέρους κοινωνικούς μικρο-κόσμους όσο και με ευρύτερες διεργασίες που τείνουν να αφορούν το σύνολο της κοινωνικής ζωής. Η αξιολόγηση και ο τελικός βαθμός θα προκύψει από τη συστηματική και ενεργητική συμμετοχή στις συναντήσεις, από τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας και του συνολικότερου υλικού του μαθήματος και από την κατάθεση γραπτής σεμιναριακής εργασίας το θέμα της οποίας θα αποφασιστεί σε συνεργασία με το διδάσκοντα. Η εργασία θα πρέπει να ανταποκρίνεται πλήρως στις απαιτήσεις της ακαδημαϊκής δεοντολογίας (περιεχόμενα, ενότητες, βιβλιογραφία, παραπομπές, αναφορές σε έρευνες άλλων συγγραφέων και μελετητών, δομή κειμένου κτλ).

Στόχοι Μαθήματος

Οι βασικοί σκοποί του μαθήματος συνοψίζονται ως εξής:    • Εξοικείωση φοιτητών/τριων με τα αναλυτικά εργαλεία και τις ερευνητικές μεθόδους της ερμηνευτικής παράδοσης και προκαταρκτική μύηση στην ερμηνευτική κοινωνιολογία και την ποιοτική έρευνα. • Παρουσίαση της βασικής συζήτησης που επικρατεί στο χώρο του ερμηνευτικού παραδείγματος σχετικά με το νόημα της κοινωνικής δράσης και της απόπειρας επιστημονικής «μετεγγραφής», «μετάφρασης» και εμπειρικής αποτύπωσης του σε ιστορικά, πολιτισμικά και κοινωνικά διαμεσολαβημένες ορίζουσες.• Δομή, δράση και δι-υποκειμενικότητα και τρόποι δημιουργικής υπέρβασης κλασσικών αντιθετικών διαζευγμάτων. Συμπληρωματικότητα αιτιοκρατικής και ερμηνευτικής ανάλυσης και ποσοτικού και ποιοτικού υποδείγματος κοινωνικής έρευνας.• Νοηματοδότηση του βιώματος και ανάδειξη του υποκειμενικού ερμηνευτικού πλαισίου με παράλληλη ιστορικοποίηση της ερμηνευτικής οπτικής. Το εγχείρημα μιας κριτικής ερμηνευτικής ως δυνητικής και ενδεχόμενης γνωσιοθεωρητικής και πολιτικής στρατηγικής με εφαρμόσιμο περιεχόμενο.• Ανάδειξη της ερμηνευτικής προσέγγισης της κοινωνικής ζωής και σύνδεση της με τις πολλαπλές εκδοχές της ποιοτικής έρευνας. Δυνατότητες, συνεισφορά και όρια της ερμηνευτικής προσέγγισης και της ποιοτικής έρευνας.• Ανίχνευση προνομιακών τόπων εμπειρικής ποιοτικής έρευνας (π.χ. υγεία, ασθένεια και σώμα) στους χώρους της καθημερινής ζωής με βάση το ερμηνευτικό παράδειγμα της μικροκοινωνιολογίας.• Συζήτηση κλασσικών ποιοτικών μελετών και ερευνητικών παραδειγμάτων που επικεντρώνονται στην ελληνική και στη διεθνή πραγματικότητα.Οι φοιτητές/τριες αναμένεται μετά το πέρας του μαθήματος να μπορούν να:1. Καταδείξουν μία στοιχειώδη ικανότητα κατανόησης της φύσης και των περιεχόμενων της ποιοτικής έρευνας, τόσο σε επίπεδο μεθόδων όσο και σε επίπεδο τεχνικών.2. Να εφαρμόσουν κάποιες συγκεκριμένες ποιοτικές μεθόδους και κάποια συγκεκριμένα τεχνικά εργαλεία στη μελέτη συγκεκριμένων πεδίου της κοινωνικής πραγματικότητας.3. Να αναπτύξουν δεξιότητες σύνθεσης και ερμηνείας σε πραγματολογικά δεδομένα που προκύπτουν από την εφαρμογή της ποιοτικής μεθοδολογίας στην πρακτική μελέτη της καθημερινής ζωής.4. Να συντάξουν ένα προκαταρκτικό σχέδιο εργασίας και έρευνας για ένα συγκεκριμένο θέμα μελέτης.

Προαπαιτούμενες Γνώσεις

1. Ποιοτικές Μέθοδοι και Τεχνικές των Κοινωνικών Επιστημών Κωδικός: 325 2. Μικροκοινωνιολογία - Θεωρία και Ερευνητικές Προσεγγίσεις Κωδικός: 326

Περιεχόμενα

Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου Η μικρο-κοινωνιολογία της καθημερινής ζωής θα προσεγγιστούν θεωρητικά και εμπειρικά ζητήματα που σχετίζονται με την ικανότητα διείσδυσης και πρακτικής χρήσης της κοινωνιολογικής οπτικής στον κόσμο της πρακτικής καθημερινότητας. Ως εκ τούτου, η έμφαση θα αποδοθεί στο υποκειμενικό νόημα που τα κοινωνικά υποκείμενα αποδίδουν στη δράση τους και στους τρόπους που «επιτελούν» τις ρουτίνες της καθημερινής ζωής. Αυτό το δι-υποκειμενικό νόημα με το οποίο οι κοινωνικοί δρώντες επενδύουν, και στη συνέχεια, αντικειμενοποιούν τις πράξεις τους θα τοποθετηθεί στα ιστορικά του συμφραζόμενα, δηλαδή θα ιστορικοποιηθεί. Η καθημερινότητα των ανθρώπων φαίνεται να αποτελεί έναν προνομιακό εμπειρικό τόπο κοινωνιολογικής εργασίας Αυτό φαίνεται να συμβαίνει στο βαθμό που στο «εδώ και τώρα» της κοινωνικής ζωής συντελούνται μια σειρά από δια-δράσεις, οι οποίες παραπέμπουν τόσο σε μια πολύπλοκη «τεχνογνωσία της καθημερινότητας» όσο και σε ζητήματα ευρύτερης θεωρητικής τάξεως. Με αφετηρία τα αναλυτικά εργαλεία διαφόρων θεωρητικών ρευμάτων όσο και την εμπειρική παρατήρηση, θα θεματοποιηθούν ζητήματα όπως η «γραμματική και το συντακτικό της καθημερινής επικοινωνίας» καθώς και το ιδιόλεκτο, τα «τεχνάσματα» και οι ορισμοί που μετέρχονται οι διάφορες κοινωνικές ομάδες για να υπερβούν ή να διαχειριστούν θεσμικούς περιορισμούς και δομικούς καταναγκασμούς. Η καθημερινή ζωή ενέχει ένα ενδεχομενικό, εύθραυστο, απρόβλεπτο και πολυδιάστατο χαρακτήρα ακριβώς διότι εδράζεται σε θεσμικές και δομικές σταθερές, οι οποίες με τη σειρά τους δεν αποτελούν «απολιθωμένες και ακίνητες» πραγματικότητες.       Μετά το τέλος των διαλέξεων του διδάσκοντα και των παρουσιάσεων των συμμετεχόντων, οι φοιτητές/τριες αναμένεται να έχουν, στο μέτρο του δυνατού, εξοικειωθεί τόσο με τις κοινωνικές σχέσεις που δημιουργούνται σε επιμέρους κοινωνικούς μικρο-κόσμους όσο και με ευρύτερες διεργασίες που τείνουν να αφορούν το σύνολο της κοινωνικής ζωής. Η αξιολόγηση και ο τελικός βαθμός θα προκύψει από τη συστηματική και ενεργητική συμμετοχή στις συναντήσεις, από τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας και του συνολικότερου υλικού του μαθήματος και από την κατάθεση γραπτής σεμιναριακής εργασίας το θέμα της οποίας θα αποφασιστεί σε συνεργασία με το διδάσκοντα. Η εργασία θα πρέπει να ανταποκρίνεται πλήρως στις απαιτήσεις της ακαδημαϊκής δεοντολογίας (περιεχόμενα, ενότητες, βιβλιογραφία, παραπομπές, αναφορές σε έρευνες άλλων συγγραφέων και μελετητών, δομή κειμένου κτλ).       ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ   A’ ENOTHTA: ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Η διαμάχη μεταξύ «εξήγησης» και «κατανόησης». Δυο διαφορετικοί τρόποι να σκέφτεται κανείς κοινωνιολογικά; Ερμηνευτική vs Θετικισμός. Τόποι σύγκλισης και σημεία απόκλισης. Ποιοτική κοινωνική έρευνα και ποσοτική διερεύνηση. Πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα και όρια. Η κοινωνιολογία ως επιστήμη της κοινωνικής δράσης, ως εργαλείο κριτικής ανάλυσης της κοινωνικής πραγματικότητας ή ως παράγοντας διασφάλισης της κοινωνικής ισορροπίας; Διευρύνοντας τις δυνατότητες του μεθοδολογικού σχεδιασμού. Η χρήση πολύ-μεθοδολογικών ερευνητικών στρατηγικών: ζητήματα και αντινομίες.   Β’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ Ο «κόσμος του προσωπικού» και ο «κόσμος των τροφίμων» στο ψυχιατρικό άσυλο. Το στίγμα ως αρνητική κοινωνική ταξινόμηση και ως οιονεί απαξιωτική κοινωνική σχέση. Η παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή. Όλοι παίζουμε θέατρο; Οι πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις και οι μεταμορφώσεις τους. Απόσταση ή ταύτιση με τον κοινωνικό ρόλο; Εθνομεθοδολογία και φαινομενολογία. Συγκρότηση και σκοποί. Ομοιότητες και διαφορές. Η κοινωνία ως συμβολική διάδραση. Προτεραιότητες και αναλυτικά εργαλεία. Πεδία εφαρμογής. Κοινωνική ερμηνεία και ατομικός προσανατολισμός. Η Υποκειμενική ερμηνεία της κοινωνικής πραγματικότητας. Αντικειμενικοποίηση, εσωτερίκευση και κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας. Η κοινωνιολογία ως επιστήμη του νοήματος της κοινωνικής πράξης.   Γ’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ Υγεία, υποκείμενο και καθημερινότητα (κριτική παρουσίαση της εργασίας, Τζανάκης Μ., Μετασχηματισμοί της υποκειμενικότητας και καθημερινότητα. Μια κοινωνιολογική προσέγγιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, (2003), Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Κοινωνιολογίας). Εργασία, βιογραφία και δομικοί περιορισμοί (κριτική παρουσίαση της εργασίας, Τσιώλης Γ., (2002), Αποβιομηχάνιση και Βιογραφικοί Μετασχηματισμοί. Ιστορίες Ζωής Βιομηχανικών Εργατών του Λαυρίου, Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Κοινωνιολογίας. Κοινωνικοί θεσμοί, εγκλεισμός και αφηγήσεις ζωής (κριτική παρουσίαση της εργασίας, Σαββάκης Μ., (2006), Εγκλεισμός, Στίγμα, και Βιογραφικές Διαδρομές. Το Λεπροκομείο Σπιναλόγκας ως Κοινωνικός Θεσμός και η Ασθένεια ως Βιωμένη Εμπειρία, Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Κοινωνιολογίας. Υποκείμενο, βιογραφική ρήξη και παρουσίαση του εαυτού (κριτική παρουσίαση της εργασίας, Τζανάκης Μ., (2007), Ψυχιατρικοί εγκλεισμοί και εγχειρήματα αυτονομίας. Η αφήγηση ζωής του Γιώργου Φαλελάκη, Αθήνα (υπό έκδοση). Μουσική, Ταυτότητες και διαφοροποίηση (κριτική παρουσίαση της εργασίας, Χρηστάκης Ν., (1994), Μουσικές ταυτότητες. Αφηγήσεις ζωής μουσικών συγκροτημάτων της ελληνικής ανεξάρτητης σκηνής ροκ, Αθήνα: Δελφίνι.