Πατρολογία: Εισαγωγή και Χριστιανική Γραμματεία των τεσσάρων πρώτων αιώνων

Παρουσιάζεται το εισαγωγικό πλαίσιο για τις πατρολογικές σπουδές, με διεξοδική αναφορά στη διαμόρφωση του επιστημονικού κλάδου της Πατρολογίας στην Ελλάδα και στη Δύση. Παρέχονται στους φοιτητές οι πληροφορίες για τα instrumenta studiorum των πατρολογικών σπουδών τόσο στην έντυπη όσο και στην ψηφιακή μορφή τους. Διευκρινίζεται η χρήση του προσδιορισμού «πατήρ» και «οικουμενικός διδάσκαλος» της Εκκλησίας κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και διασαφηνίζεται το ιστορικό και θεολογικό πλαίσιο των διαφόρων πατερικών περιόδων. Εξετάζονται επίσης βασικά ζητήματα που αφορούν στην πατερική γραμματεία: το φαινόμενο της ανωνυμογραφίας και της ψευδεπιγραφίας, η μορφολογική και ειδολογική διάκριση των πατερικών κειμένων. Παρουσιάζεται επίσης με συστηματικό τρόπο η ιστορία, γραμματεία και θεολογία των Πατέρων και λοιπών χριστιανών συγγραφέων των τεσσάρων πρώτων αιώνων. Διασαφηνίζεται η βασική πατρολογική ορολογία και εξετάζεται το ιστορικογραμματολογικό πλαίσιο της ανάπτυξης της χριστιανικής γραμματείας από την μεταποστολική εποχή (Αποστολικοί Πατέρες) ώς τα τέλη του 4ου αιώνα (Ιωάννης Χρυσόστομος και λοιποί Αντιοχειανοί θεολόγοι). Δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην εξέλιξη της πατερικής θεολογίας από την εποχή των αποστολικών πατέρων ώς τους Καππαδόκες πατέρες, μέσα στό έργο των οποίων διαμορφώνεται με συστηματικό τρόπο η ορθόδοξη θεολογία και ανθρωπολογία.

Στόχοι Μαθήματος

Mε την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα μπορούν να διακρίνουν ποια ομάδα χριστιανών συγγραφέων ονομάζεται «Πατέρες της Εκκλησίας». Επίσης, θα γνωρίζουν τις ιδιαίτερες ομάδες πατέρων και χριστιανών συγγραφέων των τεσσάρων πρώτων αιώνων, το συγγραφικό τους έργο και τη θεολογική τους διδασκαλία.

Προαπαιτούμενες Γνώσεις

Βασικό προαπαιτούμενο είναι η γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, ώστε να καθίσταται εφικτή η χρήση των πατερικών πηγών στο πρωτότυπο, αν και επικουρικά χρησιμοποιούνται και μεταφράσεις, και δευτερευόντως οι στοιχειώδεις γνώσεις στη χρήση Η/Υ και προγραμμάτων όπως το Word, για την εκπόνηση της γραπτής εργασίας.

Περιεχόμενα

Εισαγωγικό μάθημα στους πρωτοετείς φοιτητές του τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας ΑΠΘ. Προεισαγωγικά στην επιστήμη της Πατρολογίας και τη σημασία της για την Ορθόδοξη Θεολογία. Η ιστορία των πατρολογικών σπουδών στην Ελλάδα. Η εμφάνιση και ανάπτυξη των πατερικών σπουδών στη Δύση. Πατέρες της Εκκλησίας – Οικουμενικοί Διδάσκαλοι – Εκκλησιαστικοί Συγγραφείς. Το πολιτισμικό και πνευματικό πλαίσιο της «εποχής» των Πατέρων: Παιδεία, γλώσσα, φιλοσοφία. Οι περίοδοι της πατερικής γραμματείας. Θεολογικός χαρακτήρας και λογοτεχνική διαίρεση των πατερικών κειμένων. Ανωνυμογραφία και ψευδεπιγραφία στη χριστιανική γραμματεία. Το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο ανάπτυξης του πρώιμου Χριστιανισμού. Πρώιμα είδη της εκκλησιαστικής γραμματείας (εκκλησιαστική ποίηση, αρχαίες εκκλησιαστικές διατάξεις, Σύμβολα πίστεως και λειτουργικά κείμενα. Οι Αποστολικοί Πατέρες. Οι αρχαίοι Απολογητές. Ελληνισμός, αίρεση και ορθοδοξία το 2ο και 3ο αιώνα. Η αντιµετώπιση των αιρέσεων – Αντιαιρετικοί Συγγραφείς. Οι κυριότερες αιρέσεις. Τρόπος αντιμετώπισεις των αιρέσεων. Γνωστικισμός και αντιαιρετικοί θεολόγοι (Ειρηναίος Λυώνος και Ιππόλυτος Ρώμης). Οι μεγάλοι Αλεξανδρινοί Θεολόγοι: Κλήμης Αλεξανδρεύς, Ωριγένης και Δίδυμος ο Τυφλός Αίρεση και Ορθοδοξία κατά τον 4ο αιώνα: Ο Αρειανισμός και οι υπέρμαχοι του δόγματος της Νικαίας. Οι Καππαδόκες Πατέρες (Ι): Μέγας Βασίλειος Οι Καππαδόκες Πατέρες (ΙΙ): Γρηγόριος Νύσσης, Γρηγόριος o Θεολόγος