Η ανασυγκρότηση της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης μεταπολεμικά. Συγκρίσεις με την Ευρώπη

Αντικείμενο του μαθήματος είναι να προσεγγίσουμε τους τρόπους με τους οποίους ανασυγκροτήθηκε θεσμικά, οικονομικά, κοινωνικά κυρίως κατά την πρώτη δεκαετία (1945 - 1955) μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Γερμανική Κατοχή, η άλλοτε πολυπληθής και ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης και τι δείχνει αυτό για την πόλη και την κοινωνία της, τι δείχνει ευρύτερα για την ελληνική κοινωνία και πολιτεία της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής περιόδου. Με επίκεντρο την ελληνική περίπτωση γίνονται συγκρίσεις με την Ευρώπη και την ανασυγκρότηση των εβραϊκών κοινοτήτων εκεί. Η συζήτηση διεθνώς είχε ξεκινήσει τη δεκαετία του 1980 και μετά το 1990 την πολιτική αλλαγή στην Αν. Ευρώπη και την πρώην Σοβιετική Ένωση, επανήλθε με νέα δεδομένα και ερωτήματα. Η γενοκτονία των Εβραίων και η μετέπειτα πορεία της ανασυγκρότησης εκείνων που επέζησαν εντάσσεται πια στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο των χιλιάδων προσφύγων που δημιούργησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και των αντίστοιχων προβλημάτων στις επιμέρους κοινωνίες. Μετατρέπεται έτσι σε τμήμα της ευρωπαϊκής ιστορίας και όχι μόνο της εβραϊκής. Στην ελληνική ιστοριογραφία η σχετική έρευνα και συζήτηση για τους διασωθέντες και την αποκατάσταση ξεκίνησε πολύ πρόσφατα. Η σημασία της έγκειται στο ότι με τον τρόπο αυτό τόσο η γενοκτονία των Εβραίων όσο και η αποκατάσταση των ελάχιστων διασωθέντων εντάσσεται στην ελληνική ιστοριογραφία, παύει να αποτελεί μια από τις μέχρι τώρα «σιωπές» της και συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας πληρέστερης εικόνας για την εποχή. Κατά αυτόν τον τρόπο εμπλουτίζεται η ιστορική έρευνα και ο προβληματισμός των ανθρωπιστικών επιστημών και γίνεται η συλλογική μνήμη πλουσιότερη και πιο ανοιχτή.

Στόχοι Μαθήματος

Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές αναμένεται να είναι σε θέση: Να περιγράφουν και να προσδιορίζουν τις ιστορικές περιστάσεις μέσα στις οποίες ανασυγκροτήθηκε η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης μεταπολεμικά. Να περιγράφουν και να προσδιορίζουν τις ιστορικές περιστάσεις μέσα στις οποίες ανασυγκροτήθηκαν γενικότερα οι εβραϊκές κοινότητες στην Ευρώπη. Να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν κριτικά τις πολλαπλές και διαφορετικές ιστοριογραφικές ερμηνείες αυτής της διαδικασίας. Να μάθουν να μελετούν τις πρωτογενείς ιστορικές πηγές και να παράγουν ιστορικά επιχειρήματα με τα οποία να εξηγούν τις αιτίες των γεγονότων, τα αποτελέσματά τους και τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους. Να εξηγούν την ιστορική συνέχεια και αλλαγή.

Προαπαιτούμενες Γνώσεις

Είναι μάθημα γενικής επιλογής και οι φοιτητές/τριες του τμήματος Πολιτικών Επιστημών μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα γενικής επιλογής από το 2ο έτος σπουδών. Επομένως, προαπαιτούμενα είναι τα υποχρεωτικά μαθήματα του 1ου έτους σπουδών.

Περιεχόμενα

Εισαγωγή στα μεταπολεμικά χρόνια στην Ευρώπη Οι πρώτοι μήνες της απελευθέρωσης. Η επιστροφή των πρώτων επιζώντων στη Θεσσαλονίκη Δυσκολίες και προσπάθειες ανασυγκρότησης Η ποινική δίωξη των δωσίλογων της Κατοχής Ο οικονομικός δωσιλογισμός, τα μειονοτικά ζητήματα και ο ψυχρός πόλεμος. Η δίκη του Μαξ Μέρτεν Η ανασυγκρότηση στην Ουγγαρία Η ανασυγκρότηση στη Δυτική Γερμανία Η μεταπολεμική ανασυγκρότηση των εβραϊκών κοινοτήτων στην Πολωνία Ο αντι-εβραϊκός μεταπολεμικός λόγος